Ik heb last van zelfafwijzing

“Ik heb last van zelfafwijzing”. Ik heb dit vaak verteld aan mensen. Om mijn kwetsbaarheid te laten zien. Om mijzelf te laten zien. En om herkenning te bieden. Zodat het een onderwerp wordt waar makkelijk over gesproken mag worden. Zelfafwijzing is iets wat diep geworteld is in je en een enorme impact heeft op je leven. Iedereen heeft enige vorm van (zelf)afwijzing. Al dan niet bewust. Niet iedereen heeft er last van, maar veel mensen wel. Het is zonde als je je er niet bewust van bent. Want hoe kun je er dan iets aan doen?

 

Eenzaamheid

Vaak weten mensen niet dat onder het ongelukkige gevoel dat ze hebben, zelfafwijzing zit. De leegte die ze in zichzelf ervaren. De eenzaamheid. Het gebrek aan verbinding met zichzelf en met anderen. Het minderwaardige gevoel ten opzichte van anderen. Het gevoel niet te voldoen. Niet goed genoeg te zijn. Maar dit is misschien nog wel de meest zichtbare vorm van zelfafwijzing.

 

Vaak zit het ook in hele andere dingen. Een relatie die niet lekker loopt. Niet goed functioneren op je werk. Gezondheidsklachten. Zelfafwijzing grijpt in op zoveel facetten van je leven. Dat komt door de overlevingsstrategieën die je als kind bent gaan ontwikkelen om je te kunnen handhaven. Dat was als kind nodig. Maar deze overlevingsstrategieën blijven – als je je er niet bewust van bent – ook in je volwassen leven hardnekkige patronen, die je behoorlijk kunnen belemmeren en je kwaliteit van leven kunnen beperken.  

 

Hardnekkige patronen

Volgens meerdere stromingen binnen de psychotherapie zijn er vijf belangrijke basisbehoeften te onderscheiden waaraan door ouders of verzorgers voldaan moet worden om de ontwikkeling van een kind goed te laten verlopen. Dat begint al als je als baby nog in de buik van je moeder zit en loopt door tot en met je vierde levensjaar. Daarna natuurlijk ook. Maar die jaren zijn essentieel.

 

Als er aan één of meerdere basisbehoeften door ouders of verzorgers niet volledig wordt voldaan, ontstaat er afwijzing op die behoefte(n) en ga je als kind overlevingsstrategieën ontwikkelen, wat een grote impact kan hebben later in je leven. Niet alleen mentaal, ook fysiek. Je zenuwstelsel reageert namelijk op de omgeving. Als die niet helemaal veilig is, leeft je zenuwstelsel in een staat van stress, wat allerlei verkrampingen geeft in je lijf. Dit kan leiden tot allerlei aandoeningen. Ook die staat van stress blijft voortduren in je volwassen leven, totdat je je er bewust van wordt en kunt werken aan heling.

​

Diepe leegte

Helaas moeten mensen vaak vastlopen in hun leven voordat ze aan de zoektocht in zichzelf beginnen. Dat geldt ook voor mij. Met afwijzing op alle vijf de basisbehoeften heb ik me in mijn jeugd, en ook later in mijn leven, enorm eenzaam gevoeld. Omdat ik me totaal niet bewust was waar dit vandaan kwam, maar wel overlevingsstrategieën had ontwikkeld die in stand bleven, liep ik in mijn volwassen leven vast. Ik ervoer een diepe leegte. Ik had het gevoel alsof ik door een glazen wand de wereld inkeek, maar er zelf niet in leefde. Ik was continue alert en afgestemd op mijn omgeving. En ik voelde me machteloos en afhankelijk.

 

Ik had altijd het gevoel dat ik niet goed genoeg was. Niet leuk. Niet de moeite waard. Dat gevoel kende ik maar al te goed uit mijn jeugd. Het gevoel van waardeloosheid was destijds soms zo groot, dat ik dacht dat de wereld beter af zou zijn zonder mij. Ik gaf mezelf ook nog eens de schuld van dat gevoel. Regelmatig zei ik tegen mezelf dat ik het verdiende dat ik geen warmte en liefde ervoer. Ik moest wel waardeloos zijn. Later leerde ik dat schuld een normale reactie is. Maar er is geen schuld en er zijn geen schuldigen. Mijn ouders hielden wel van me, dat voel ik nu heel goed, maar zij konden niet geven wat zij in hún opvoeding ook hadden gemist.

 

Van generatie op generatie doorgegeven

Dat iedereen een vorm van zelfafwijzing heeft, komt omdat ouders niet perfect zijn. Iedereen is wel ergens iets tekort gekomen. De één meer dan de ander. Ouders doen meestal wel hun best. Maar dáár waar ze zelf een tekort hebben opgelopen, hebben ze niet goed ontwikkeld (en zijn overlevingsstrategieën ontstaan) en kunnen ze dus ook niet geven. En zo wordt het van generatie op generatie doorgegeven.

 

Als je bijvoorbeeld zelf een diepe angst hebt omdat je de wereld als onveilig ervaart (eerste basisbehoefte), voelt jouw kind die angst bij jou, waardoor het de wereld ook als onveilig gaat ervaren en een diepe angst gaat ontwikkelen.

​

Zelfacceptatie dé belangrijkste factor voor gelukkig zijn

Daarom is het belangrijk dat er bewustwording komt op dit onderwerp. Zodat we die cyclus kunnen doorbreken. Én zodat, door te werken aan dit thema en stappen te zetten richting zelfacceptatie, er weer op allerlei facetten van je leven ruimte, ontspanning en werkelijke vrijheid komt, en je vanuit verbinding kunt leven. Zelfacceptatie leidt tot een gelukkiger leven. Uit wetenschappelijk onderzoek van Karen Pine blijkt dat dit zelfs dé belangrijkste factor is voor gelukkig zijn.

 

Ik heb er erg mee gezeten dat ik mijn kinderen niet volledig kon geven waar ik zelf tekorten had opgelopen. Nu weet ik: beter laat dan nooit. Ik heb het mezelf vergeven. Ik kon niet anders. En met de weg die ik heb afgelegd van zelfafwijzing naar zelfacceptatie heb ik hun weg iets gladder gemaakt én belangrijker: dit intergenerationele probleem doorbroken.

 

Leven vanuit verbinding

Mijn kinderen zullen hun jeugd niet ongeschonden uitkomen. Dat zal bijna niemand in de huidige tijd. Maar ik heb wel een flinke bijdrage geleverd om dit beperkt te houden. Het is een van mijn belangrijkste taken geworden. Niet alleen privé, maar ook in mijn werk. Omdat ik er oprecht van overtuigd ben dat de wereld er een stuk mooier uitziet als iedereen zichzelf accepteert. Dan leven we meer vanuit verbinding met onszelf en met anderen, en handelen we meer vanuit liefde.

 

Dan is er geen zere plek van zelfafwijzing meer, waar voorheen zo makkelijk op geduwd kon worden door iets wat een ander zei of (niet) deed. Dan is het niet meer nodig om dingen op anderen te projecteren, om het gevoel dat je niet goed genoeg bent (en de schaamte hiervoor) zelf niet te hoeven voelen. En dan hoeft niemand jou meer de boodschap te brengen – zoals ik nu doe – dat je precies goed bent zoals je bent. Dat je waardevol bent, zonder ook maar iets te hoeven doen. Want dan voel je dat zelf. Vanuit een diepe rust.